Oznaczenia łożysk - podstawowe trzy grupy znaków; prefiks, sufiks, numer podstawowy
Wyjaśnienie oznaczeń na łożyskach jest bardzo ważne, zwłaszcza w przemyśle i innych dziedzinach techniki, gdzie dokładność i precyzja są kluczowe. Dzięki powyższym informacjom możemy zrozumieć, jakiego rodzaju łożysko mamy przed sobą, na podstawie jego oznaczenia. W specyfikacji technicznej łożysk, oznaczenia są strukturyzowane w celu zapewnienia precyzyjnych informacji na temat charakterystyki produktu. W takim kontekście można stwierdzić, że konwencjonalne oznaczenia łożysk można rozłożyć na trzy kluczowe segmenty: prefiksy (grupa znaków przed numerem podstawowym), numer podstawowy oraz sufiksy (grupa znaków za numerem podstawowym). Każdy z tych segmentów dostarcza krytycznych informacji dotyczących konstrukcji, wymiarów i specyfikacji technicznej danego łożyska. Poniżej krótkie podsumowanie tego, co zostało powiedziane:
Prefiksy:
Wskazują na specyficzne właściwości modelu lub specyficzne modele łożysk.
"F" oznacza obecność pierścienia zewnętrznego z kołnierzem.
"SS" lub "S" wskazuje na łożysko wykonane ze stali nierdzewnej.
Numer podstawowy:
Pierwszy symbol opisuje rodzaj łożyska (na przykład: 0 dla dwurzędowego łożyska skośnego, 7 dla jednorzędowego łożyska kulkowego skośnego, itp.).
Druga część numeru podstawowego odnosi się do rozmiaru łożyska.
Dla łożysk poprzecznych, pierwsza cyfra opisuje szerokość, a druga średnicę zewnętrzną.
Dla łożysk wzdłużnych, pierwsza cyfra świadczy o wysokości łożyska osiowego.
Średnica wewnętrzna łożyska (otwór w pierścieniu wewnętrznym) jest obliczana przez pomnożenie dwóch cyfr w tym miejscu przez pięć. Istnieją jednak wyjątki dla łożysk o średnicy mniejszej niż 10 mm lub większej niż 500 mm.
Sufiksy:
Informują o specyficznych właściwościach łożyska, takich jak materiały, uszczelnień, koszyk, rowek osadczy, klasę dokładności czy luz wewnętrzny.
Ostatni człon sufiksów opisuje precyzję wykonania łożyska (P0 dla klasy normalnej, P4 dla klasy precyzyjnej itp.).
Rodzaje i rozmiary łożyska - oznaczenia łożysk
Oznaczenia łożysk odgrywają kluczową rolę w identyfikacji ich konkretnych właściwości i zastosowań. Te oznaczenia, składające się z trzech grup znaków, dostarczają specjalistom informacji o typie i specyfikacji danego łożyska.
Pierwszy symbol numeru podstawowym wskazuje na rodzaj łożyska, co jest kluczowe w przypadku doboru łożysk do konkretnych aplikacji. Oto klasyfikacja:
0: Dwurzędowe łożysko skośne, które w przypadku łożysk poprzecznych jest prowadzony na pierścieniu zewnętrznym, zapewniając jednocześnie dokładność obrotu i dokładność wymiarową.
1: Dwurzędowe łożysko kulkowe wahliwe, które z rowkiem osadczy na pierścieniu zewnętrznym, gwarantuje stabilność obu stron łożyska.
2: Łożysko baryłkowe jest konstrukcją wyjątkową, zaprojektowaną do przenoszenia obciążeń zarówno poprzecznych, jak i wzdłużnych. Właściwości te czynią je idealnym w przypadku łożysk osiowych.
3: Jednorzędowe łożysko stożkowe, które dzięki swojej unikalnej konstrukcji zapewnia efektywność w układzie rozbieżnym, z rowkiem osadczy na pierścieniu zewnętrznym.
4: Dwurzędowe łożysko kulkowe zwykłe głębokorowkowe ma charakterystyczną konstrukcję, której pierścień zewnętrzny jest prowadzony na pierścieniu wewnętrznym.
5: Łożyska wzdłużne w wersji kulkowej są specyfikacją zaprojektowaną do przenoszenia obciążeń w jednym kierunku.
6: Jednorzędowe łożysko kulkowe zwykłe posiada rowek osadczy na pierścieniu zewnętrznym, co czyni je wyjątkowo stabilnym w wielu aplikacjach.
7: Jednorzędowe łożysko kulkowe skośne, z jego specyficznym kątem działania, jest optymalne dla aplikacji wymagających precyzyjnej regulacji.
8: Wzdłużne łożyska walcowe są przeznaczone do przenoszenia dużych obciążeń wzdłużnych.
C: Łożysko igiełkowe CARB, dzięki swojej kompaktowej konstrukcji z pierścieniem wewnętrznym, jest idealne dla miejsc o ograniczonej przestrzeni.
N: Łożysko walcowe z rowkiem osadczy na pierścieniu zewnętrznym jest wyborem dla aplikacji o wysokich obciążeniach.
QJ: Łożysko kulkowe skośne 4-punktowe charakteryzuje się dzielonym pierścieniem wewnętrznym, co czyni je elastycznym w aplikacjach z różnymi obciążeniami.
Gdy skupimy się na tej dwucyfrowej sekwencji w numerze podstawowym, pierwsza cyfra odnosi się do szerokości dla łożysk poprzecznych, a w przypadku łożysk osiowych definiuje jej wysokość. Należy zwrócić uwagę na nietypową sekwencję wartości dla tych parametrów, gdzie kolejność wartości nie jest konwencjonalnie rosnąca. Dla łożysk poprzecznych szerokość jest określana przez następujące wartości, poczynając od najmniejszej: 8, 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7. W przypadku łożysk osiowych wysokość jest określana przez: 7, 9, 1, 2.
Druga cyfra w tej sekwencji jest uniwersalna dla obu typów łożysk i odnosi się do średnicy zewnętrznej. Jej sekwencja wartości, począwszy od najmniejszej średnicy, to: 7, 8, 9, 0, 1, 2, 3, 4, 5. Wyższa wartość wskazuje na szerszy pierścień wewnętrzny oraz zewnętrzny łożyska.
Średnica otworu i jej oznaczenie
Analiza szczegółowa mechanizmu oznaczania średnicy wewnętrznej otworu w łożyskach ujawnia zróżnicowaną strukturę, skonstruowaną z myślą o fachowcach w tej dziedzinie.
Najpierw zwrócimy uwagę na łożyska z otworem o średnicy oscylującej między 20 a 500 mm. Tu obowiązuje zasada, że pierwsze dwie cyfry symbolu łożyska, po pomnożeniu przez pięć, dają nam wymiar średnicy wewnętrznej w milimetrach. Przykładem może być łożysko oznaczone jako 6205, gdzie po zastosowaniu wspomnianej zasady otrzymujemy wartość 25 mm.
Dla łożysk o otworze mniejszym niż 10 mm oraz przekraczającym 500 mm, przyjmuje się inną konwencję – średnica otworu jest podawana bezpośrednio w oznaczeniu. Przykładem może być łożysko oznaczone jako 230/750 K-MB-T52BW-C3 FAG, gdzie wewnętrzna średnica otworu wynosi 750 mm.
Warto również zwrócić uwagę na łożyska o otworze o średnicy zawierającej się między 10 a 20 mm. Tu do identyfikacji średnicy wewnętrznej używa się specjalnych kodów, według następującej tabeli:
00 – oznacza łożysko z otworem o średnicy 10 mm,
01 – reprezentuje średnicę otworu równą 12 mm,
02 – średnica otworu wynosi 15 mm,
03 – oznacza łożysko z otworem o średnicy 17 mm.
Sufiksy - grupa znaków za numerem podstawowym
Sufiksy stanowią kluczowy element systemu oznaczania łożysk, dostarczając specjalistom cennych informacji o właściwościach danego komponentu. Położone bezpośrednio za numerem podstawowym, te symboliczne zestawienia liter i cyfr mają za zadanie dostarczać informacji na temat takich parametrów łożyska jak: użyte materiały, rodzaj uszczelnień, koszyk, rowek osadczy, klasa dokładności, czy też luz wewnętrzny.
Jednym z najważniejszych aspektów, na które wskazują sufiksy, jest precyzja wykonania łożyska. Znaczenie precyzji jest zwykle określane przez specyficzne zestawienie litery P z następującą po niej cyfrą. System ten opiera się na międzynarodowej normie ISO 492 i klasyfikuje dokładność wykonania łożysk w następujący sposób:
P0 - klasa normalna, niezwykle popularna w zastosowaniach standardowych, często pomijana w oznaczeniach ze względu na jej powszechność.
P6 - klasa dokładności 6, reprezentująca wyższy poziom precyzji.
P5 - klasa dokładności 5, wskazująca na bardzo dokładne wykonanie łożyska.
P4 - klasa dokładności 4, charakteryzująca się precyzyjnym wykonaniem.
P2 - klasa dokładności 2, najwyższa dostępna precyzja, zarezerwowana dla zastosowań specjalistycznych, gdzie wymagana jest ekstremalna dokładność.
Dodatkowo, w praktyce branżowej, spotykane są także oznaczenia P3 oraz P4s. Chociaż ich dokładność wymiarowa jest zgodna z klasą P4, warto zwrócić uwagę, że ich dokładność obrotu osiąga poziom klasy P2, co czyni je wyjątkowymi w kategorii precyzji obrotowej.
Zewnętrzny kształt łożyska
Kształt zewnętrzny łożyska oraz jego konstrukcyjne detale mają fundamentalne znaczenie dla doboru odpowiedniego elementu w zastosowaniach inżynierskich. Charakterystyka otworu w łożysku może przyjmować różne formy, a najbardziej typową z nich jest otwór stożkowy. Łożyska z takim otworem są montowane na wałach przy użyciu tulei i są specjalnie oznaczone literą "K" po numerze podstawowym. Jeżeli litera ta nie jest obecna, można zakładać, że łożysko ma otwór o kształcie cylindrycznym z jednakową średnicą z obu stron.
Jeszcze jednym kluczowym aspektem dotyczącym kształtu zewnętrznego jest obecność rowka osadczego. Rowek osadczy jest często stosowany w konstrukcji pierścienia zewnętrznego łożyska w celu umożliwienia mocowania sprężynującego pierścienia osadczy lub dla innych celów konstrukcyjnych. Aby szybko zidentyfikować te cechy, zastosowano specyficzne kody:
N - wskazuje na obecność rowka osadczego na pierścieniu zewnętrznym.
NR - oznacza obecność rowka osadczego w połączeniu z pierścieniem osadczym, który posiada funkcję sprężynowania.
Informacje dotyczące kątu działania łożyska
Kąt działania łożyska jest kluczowym parametrem w łożyskach kulkowych skośnych oraz łożyskach stożkowych, definiującym położenie bieżni w stosunku do osi łożyska. Współczynnik ten ma bezpośredni wpływ na zdolność łożyska do przenoszenia obciążeń osiowych. W związku z tym, kąt działania jest jednym z ważnych kryteriów doboru łożyska w specyficznych zastosowaniach, gdzie obciążenia osiowe są dominujące.
Dla uporządkowania tej kluczowej informacji, producenci łożysk, takie jak FAG czy NSK, przyjęli specyficzne kody alfanumeryczne w celu wskazania kąta działania w oznaczeniu łożyska:
C (FAG, NSK): Ten kod oznacza łożyska z kątem działania 15°. Są to łożyska skośne, kulkowe, wysokiej precyzji, doskonale nadające się do aplikacji, gdzie dokładność i minimalne tarcie są priorytetem.
E (FAG), A5 (NSK): Te oznaczenia wskazują na kąt działania 25°. Również są to łożyska skośne, kulkowe i precyzyjne, ale zdolne do przenoszenia większych obciążeń osiowych w porównaniu z wersją o kącie 15°.
B: W przypadku łożysk skośnych, kulkowych, jednorzędowych, ten kod wskazuje kąt działania 40°. Z kolei w kontekście łożysk skośnych, kulkowych, dwurzędowych, oznacza kąt działania 25° i 32°. W tych drugich łożyskach brak jest kanałków do wkładania kulek, co wpływa na specyfikę ich działania i zastosowanie.
Analiza Oznaczeń Łożysk
Koszyk w łożysku odgrywa kluczową rolę, dzieląc elementy toczne, co pozwala uniknąć ich wzajemnego tarcia podczas pracy. Istnieje kilka wariantów materiałowych koszyków, które można zidentyfikować dzięki konkretnym oznaczeniom:
Stalowy koszyk tłoczony: Reprezentowany przez symbole J lub W. Często producenci pomijają to oznaczenie.
Mosiężny koszyk tłoczony: Oznaczony symbolem Y.
Mosiężny koszyk obrabiany maszynowo: Obejmuje oznaczenia takie jak M, MP, MPA, MA, MB, CAM.
Koszyk z poliamidu: TNG, często wzmocniony włóknem szklanym dla lepszej wytrzymałości.
Pełna liczba elementów tocznych: Symbol V wskazuje na łożysko bez koszyka.
Znaczenie sposobu prowadzenia koszyka jest również ważne. Podczas gdy koszyk zazwyczaj prowadzony jest na częściach tocznych, może być także prowadzony na pierścieniu zewnętrznym (symbol A) lub wewnętrznym (symbol B).
Luz wewnętrzny jest jednym z najważniejszych parametrów technicznych, który odgrywa kluczową rolę w działaniu łożyska. Oznacza to możliwość przemieszczenia jednego pierścienia łożyska względem drugiego. ISO definiuje pięć klas luzu, które można zidentyfikować za pomocą oznaczenia C i odpowiedniej cyfry. Łożyska przeznaczone do specyficznych zastosowań, takich jak urządzenia wibracyjne, mają dodatkowe oznaczenia, takie jak T41, VB, VA405 oraz W800.
Kiedy mówimy o uszczelniaczach, istnieją różne opcje dostępne w zależności od wymaganej ochrony. Blaszka ochronna (oznaczenie Z) jest tradycyjnym rozwiązaniem, podczas gdy uszczelki gumowe (takie jak RS lub 2RS) oferują lepszą ochronę, ale mogą wpłynąć na maksymalną prędkość łożyska.
Przykładem interpretacji oznaczeń może być 6004 ZZ NR NSK, co wskazuje na łożysko kulkowe o średnicy otworu 20 mm z blaszką ochronną oraz rowkiem osadczy na pierścieniu zewnętrznym. Inny przykład, RNU2206-E-XL-TVP2, oznacza łożysko walcowe bez pierścienia wewnętrznego z koszykiem wykonanym z tworzywa.
Zrozumienie i interpretacja oznaczenia są kluczowe dla specjalistów w dziedzinie mechaniki, umożliwiając prawidłowy wybór i zastosowanie łożyska w konkretnych aplikacjach.